Bu makalede, “elektronik para” teriminin genel kavramlarının yanı sıra, Türkiye için artıları ve eksileri belirlenmiş ve modern ekonomilerdeki gelişmeler için beklentiler analiz edilmeye çalışılmıştır.
Ayrıca, kripto para ve elektronik para arasındaki farkların ne olduğunu öğrenmek isterseniz daha önce BİTCOŞAR’da paylaşılan bu yazıyı okuyabilirsiniz.
Kelimenin tam anlamıyla yarım yüzyıl önce, mal alırken kağıt paraya ihtiyacımız olmayacağını hayal bile edemezdik. Kağıt para ve madeni para kullanımı o kadar benimsenmişti ki başka bir para olgusu düşünülemiyordu bile. Yeni modern teknolojiler ile beraber, dünya çapında internetin yaygınlaşması bize kaydi para (bankalar tarafından oluşturulan para) olgusunu getirdi. Artık kredi kartları, banka kartları gibi kağıt para veya madeni para olmayan şeylerle çeşitli ticaret öğeleri satın alabilir ve evden ayrılmadan hizmetler için ödeme yapabiliyorduk. Şimdi ise elimizde alıcının ve satıcının birbirinden ne kadar uzak olduğuna bakılmaksızın ihtiyaç duyduğumuz ürünü satın alma fırsatı bulunmaktadır. Ayrıca tüm bunlar elektronik ödeme sistemleri aracılığıyla olmaktadır. Ülkemizde, bu alan gelişmiştir ve nüfus arasındaki kabullenme ve bilgi düzeyi çok yüksektir. Bu yüzden birçok insan, plastik kartları, mağazalarda, otellerde, kafelerde vb. yerlerde kağıt veya madeni para olmamasına rağmen kullanmaktadır. Aslında bunlar elektronik para olmayıp bu kartı veren banka hesabına veya banka kredisine erişim aracı olarak işlev görmektedirler. Bunlara göre nispeten yeni bir terim olan “kripto para”, modern yenilikçi teknik buluşların bir sonucu olarak ortaya çıkmış, bir banka hesabına veya banka kredisine erişime ihtiyaç duyulmaksızın doğrudan doğruya kendisinin para olduğu farklı bir yaklaşımı simgelemektedir.
Günümüz ekonomilerinde çok sayıda ödeme aracına sıklıkla rastlanmaktadır. Bu nedenle, ödeme araçları için genel bir netlik yoktur. Dünya çapında genel kabul görmüş, ekonomik ve yasal niteliklerini açıkça ortaya koyacak olan elektronik ödeme araçlarının tanımı da bulunmamaktadır. Benzer şekilde tek bir “kripto para” türü de yoktur. Elektronik para, ihraççısı tarafından, elektronik ortamda kullanıcının emrine sunulan elektronik biçimde klasik para fonksiyonlarını gören teknolojik ürünlerdir. Kağıt veya madeni para dışındaki paraların hikayesi geçen yüzyılın 50’li yıllarında, bankacılık hesaplarının ve işlemlerinin daha önce olduğu gibi kağıtlar üzerinde değil de elektronik ortamda yapılmasıyla başlar. 20’nci yüzyılın 70’lerinin sonlarında başlayan bir sonraki ilerleme Amerikalı bilim adamı – Kriptograf David Chowmoma’nın şu fikriyle ateşlenmiştir. “elektronik nakit” veya “elektronik para” (E-nakit) olabilir mi? Çalışmaları ilk dijital imza sistemlerine dayanmakta ve böyle bir sistemin, ödeme yapan kişinin anonim kalmasına izin vereceğini öngörmekteydi. Aynı zamanda, gelecekte gerçekleştirilecek operasyonların doğruluğunu kanıtlama yeteneğinin de bu para türünde yer alacağına inanmaktaydı. O zamanlar yavaş yavaş popüler olan kredi kartlarından farklı olarak, işlemleri anonim haline getirebilecek yeni bir nakit türü düşünmekteydi. 1990’larda ilk para birimleri Blockchain teknolojisinin yardımıyla ortaya çıktı. O zaman satıcılar ve alıcılar banka olmadan bir alım satım işlemini kripto para ile yapma imkanına sahip oldular. Gelişmiş teknolojilere sahip birçok ülkede, özellikle ABD, Japonya ve İngiltere’de pek çok kripto para türü ortaya çıkmıştır. Bunların bazıları bir süre sonra, kullanılmayarak kayboldu veya ihraççıları iflas etti.
Elektronik paranın avantajları
Elektronik paranın günlük hayatımıza nispeten yakın zamanda girmiş olmasına bakılmaksızın, kesinlikle bir dizi avantajları olduğunu söyleyebiliriz. Esasen bu avantajları kripto paraların gündemde kalmasına, ilgi çekmesine, kullanılmasına neden olmaktadır. Bunlar;
- Birinci avantaj, her şeyden önce, işlemlerin basit ve hızlı olmasıdır.
- İkinci avantajı kağıt veya madeni para yerine geçmektedir.
- Üçüncü avantajı herhangi bir merkezi otoriteye veya aracıya gerek duyulmamasıdır.
- Dördüncü avantajı ise arzının belirli bir miktarla sınırlı olmasıdır.
- Beşinci avantajı yapılan işlemlerin gizlilik taşımasıdır.
- Altıncı avantajı yatırım aracı olarak kullanılabilmesidir. Sadece bir ödeme aracı olmayıp aynı zamanda değer saklama işlevinin de olmasıdır.
- Plastik kartlara, bankamatik kartları gibi fiziksel ortamlara ihtiyaç duyulmamasıdır.
- Kullanıcının bir tablet, akıllı telefon veya bilgisayar ile bir web ara yüzünü veya özel uygulamaları kullanması ödeme yapması için yeterlidir.
- Tüm kripto para işlemleri, bireysel ayrıntıları içeren ve tümünü ağdaki bilgisayarlarda tutulmasını ve birbirini denetlenmesini sağlayan özel bir veri tabanında saklanır
- Kripto para ödemelerinin maliyetleri normal bankacılık işlemlerine göre çok düşüktür.
- İnsanlar tarafından her geçen gün daha fazla kabul görmektedir.
- Kağıt veya madeni paralar fiziksel yıpranmalara, eskimelere, yanma gibi olumsuzluklara maruz kalabildikleri için belirli bir ömre sahiptirler. Elektronik paralar kağıt veya madeni paralara göre daha uzun ömürlüdürler.
Bu kadar çok avantajı olmasına rağmen modern ülkeler neden bütünüyle kripto para birimlerine geçmiyorlar. Tabii ki her teknolojinin yaygın kullanım alanı bulması belirli bir süreyi gerektirmektedir. İnsanların bir teknolojiye alışmaları, onu kabullenmeleri aniden olmamaktadır. Modern ekonomilerde ne kadar az olursa olsun yine de bir kayıt dışı ekonomi alanı bulunmaktadır. Kripto paraların kayıt altında olması da bu kabullenmeleri geciktirmektedir. Ancak eninde sonunda tüm ekonomilerin kripto paraları kullanmaya başlayacağını ifade etmek çok büyük bir iddia olmayacaktır.
