Bilgisayarımıza hayatın girmesiyle, bilgisayar teknolojisi ile ekonomik faaliyetler arasında bir ilişki kümesi olarak, üretim sisteminde, dağıtım, değişim ve tüketim alanlarında da değişimler olmuştur. Blockchain (blokzincir), nesnelerin interneti (Internet of Things), büyük veri (big data) ve endüstri 4.0 gibi bilgisayar, yazılım ve internet teknolojilerinin gelişmesiyle beraber ekonomi de dijitalleşmeden payını almaktadır.
Dijital ekonomi, tüm sosyal medya, yazılım ve internet olanaklarını da kullanmaktadır. Teknoloji karşısında kayıtsız kalmak, “istemezük” demek ne yazık ki bu tip tavır gösterenlerin ekonomik olarak aleyhine olmaktadır. Ekonomideki değişimlerin muhasebe, finans ve vergilendirme alanında da bir takım değişikliklere yol açmasını normal karşılamak gerekmektedir. Bilgisayar teknolojisinin dokunduğu araçlar, programlar, muhasebe ve elektronik belge gibi çeşitli alanlarda etkilerini gösterirken, elektronik bankacılık işlemleri de hız kazanmaktadır.
Muhasebenin ana konusu olan para da sanallığın doğuşu ile beraber sanal para (kripto para) haline gelmiştir. Bu buluş ile bilgisayar, parayı da “sayısallaştırmayı” başardı. Şüphesiz, dijitalleştirilmiş para, parasal ilişkilerde büyük zaman tasarrufu sağladığı gibi düşük maliyetler ve işlem güvenliği gibi avantajlar da getirmektedir. Bu bağlamda, paranın dijital entegrasyonu sırasında ortaya çıkan değişiklikler hayatımızdaki önemli dönüşümler meydana getirme potansiyeline de sahip bulunmaktadır. Kripto para, Blockchain esasına dayanan, fiziki para gibi değer saklama, ödeme, değer tespit fonksiyonlarını gösteren bir yazılımsal çözümü ifade etmektedir. Bu teknoloji ile banka ve finans kurumları gibi resmi aracılara ihtiyaç duyulmaksızın para transferi gerçekleştirmek mümkündür.
Tarihte pek çok ekonomi uzmanı paranın değerinin nereden geldiğini araştırmış ve çeşitli teoriler geliştirmişlerdir. Kripto paraların teknolojileri nispeten yeni olduğundan dolayı üzerinde bu kadar çok kapsamlı ve derin analizlerden, teorilerden söz etmek için erken olabilir. Ancak kripto paraların değerinin nereden geldiği de tartışmalıdır. Bir takım uzmanlar kripto paraları para olarak değerlendirmemekte, kripto paranın bir tür emtia (ticari mal) olduğunu ifade etmektedirler. Bazı uzmanlar ise kripto paralar için “maddi olmayan duran varlıktır” görüşünü ileri sürmektedirler. Bunlardan farklı olarak kripto paralar “likidite sağlayan araçlar gibidir” diyenler de bulunmaktadır.
Paranın değerinin ne olduğu yönündeki tartışmalarda olduğu gibi kripto paraların değerinin ne olduğu yönünde çeşitli görüşlerin olması doğaldır. Aşık Veysel “güzelliğin on para etmez, şu bendeki aşk olmasa” demektedir. Benzer şekilde paraya değer veren insanların algısıdır. İnsanlar parayı ödeme aracı, değer saklama aracı olarak kabul ettikleri sürece ister sanal ister kağıt para olsun bir değeri olacaktır. Tabii ki önemli bir unsur olarak, dijital ekonomi kripto parayı desteklemektedir. Her yerde bilgi teknolojisi son derece popüler olduğundan evrensel ödeme yöntemleri olarak kripto paralarda kabul görebilir. Üstelik küresel sistemde, elektronik alanda belirli bir ülkeye veya kuruma bağlanma gerekliliği bulunmamaktadır.
Kripto paraların özellikleri
Kripto para birimleri aşağıdaki spesifik özelliklere sahiptir:
- İhraççının veya aracıların yokluğu, merkezi otoriteye ihtiyaç duymaması nedeniyle sistemin çalışmasını güvenilir kılmaktadır.
- Herhangi bir sözleşmenin olmaması nedeniyle para üretim hacmi, sınırlıdır. Kimse elektronik parayı empoze edemediği gibi arz miktarını da sınırsız olarak arttıramaz. Parasal işlemlerinizi de askıya alamaz.
- Kripto para birimi, ülkelerin ekonomilerine bağlı olmadığından ekonomik krizlerden doğrudan etkilenmezler.
- Kripto para biriminin temel yazılım kodları, üzerinde kontrol sağlamak için katılımcıların çoğunluğunun onayı gerekmektedir. Esasen sistemin temelini bu paraları kullananlar oluşturmaktadır.
- Bazı ülkeler kripto para birimini yasaklamış, bazıları temkinli yaklaşmış bile olsa dünya üzerinde bu para birimlerine ilgi azalmamaktadır. Kripto para birimini tanıyan ilk ülke Japonya oldu. Japonya, Mayıs 2016’da Japon Parlamentosunda ilgili yasayı kabul etti. Böylelikle Japonya’da, kripto para birimi yasal bir ödeme şekli haline geldi ve belirli bir hukuksal güvenceye sahip oldu.
Kripto paralar vergilendirilebilir mi?
Kripto paraların vergilendirilmesinde ise genellikle değer artış kazançlarının vergilendirilmesi, alım satım kârlarının vergilendirilmesi gibi alternatif modeller kullanılmaktadır. Muhasebenin kayıt fonksiyonu ile aynı zamanda kripto para birimi işlemlerini şeffaf hale getirecektir, çünkü kripto paralarla uğraşırken bunların değer artışlarının, alım satım karlarının veya satın alma ve satış işleminin kiminle yapıldığını belirlemesi mümkün olmaktadır.
